نصیر صفری

موضوع: فرهنگ تلگرامی

سوال: از نگاه مطالعات فرهنگی تفاوت میان گروه و کانال در تلگرام چیست؟

امروزه با گسترش یافتن وسایل ارتباط‌جمعی سطوح آگاهی انسان متعدد و چندتکه شده است که می‌توان نشانه‌هایی از آن را در کتاب ارزشمند افسون زدگی جدید، هویت چهل‌تکه و تفکر سیار» از دکتر داریوش شایگان با شرح و بسط (چیزی که مراد این نوشتار نیست) مطالعه کرد.

چه خوب چه بد، امروزه فضای مجازی و اینترنت دارای کاربران بسیار زیادی است که عموماٌ مسائل و چالش‌های خاصی را برای دولت‌ها و نظام‌های ایدئولوژیکی که درصدد ایجاد نظم اجتماعی هستند، به وجود آورده است. آنچه باعث بیشترین نگرانی‌ها در حوزه‌ی روابط اجتماعی است، ماهیت دموکراتیک این دستاورد بشری است که سبب می‌شود، افراد با عقاید و سلایق مختلف در این اجتماع مجازی جدید، از توانایی اظهارنظرها برخوردار باشند.

حال با این مقدمه، به سراغ سؤالی که در آغاز مطرح ‌شده برمی‌گردیم و با یک رویکرد نظری کلی بین‌الاذهانی (intersubjective) به تبیین کنشگری و میزان فٌعالیت فردی در شکل‌گیری ارتباط در تلگرام می‌پردازیم:

ابتدا به تفاوت‌های دو شیوه‌ی ارتباطی در برنامه‌ی تلگرام (که مدنظر این نوشتار است) می‌پردازیم:

1- گروه تلگرامی

 در برنامه‌ی تلگرام هر فردی می‌تواند یک یا چند گروه تأسیس کند و می‌تواند برای آن نام نماد و تصویر انتخاب کند و همچنین می‌تواند برای گسترش و تبلیغ یا اهداف دیگر برای آن گروه یک پل ارتباطی (لینک) ایجاد کند و با اشتراک‌گذاری آن در سایر گروه‌ها یا میان افراد دیگر به این هدف نائل آید. در گروه‌ها امکان اظهار عقیده یا نظر به‌صورت پیش‌فرض وجود دارد.

2- کانال تلگرامی

 در نرم‌افزار تلگرام همچنین کاربران می‌توانند برای ایجاد ارتباط (البته به شیوه‌ای محدودتر و یک‌طرفه و صرفاٌ با به اشتراک گذاشتن اطلاعات مشخص و مدنظر نویسنده یا مؤسس کانال) با دیگران کانال مدنظرشان را تأسیس کنند و با فراخوانی و دعوت از دوستان و افراد دیگر به عضوگیری بپردازند. در کانال‌ها امکان اظهارنظر اعضا وجود ندارد.

تمایزات:

بنا بر آنچه در تعریف‌های بالا گفته شد اینک به تفاوت‌ها و مزیت‌های کانال و تلگرام می‌پردازیم که افراد چگونه می‌توانند بنا به خواسته‌ها و اهدافشان یکی از این دو را انتخاب کنند.

گروه اساساٌ ماهیت دموکراتیک دارد و فرض اصلی از ایجاد آن این است که مؤسس مایل است با ایجاد شرط‌ها یا قوانینی از نظرات (گاهاٌ حتی متناقض و متضاد) دیگران در پویایی و ایجاد گفت‌وگو بهره ببرد؛ بنابراین حضور اعضا نوعی مشارکت در ایجاد معنای دوطرفه است؛ یعنی به‌طور مثال پس از بحث و گفت‌وگو در مورد موضوعی گروه ممکن است به نتیجه‌ای دست یابد که دیگر نمی‌توان صرفاٌ آن را دستاورد یک فرد دانست بلکه آن را حاصل مشارکت و معنای ایجادشده در تقابل و گفت‌وگو می‌نامیم. از سوی دیگر کانال‌های تلگرام از این خصیصه برخوردار نیست و با محدودیت‌های بیشتری برای اعضا صرفاٌ در راستای معناها و خواسته‌های یک مؤسس (البته بیشتر از یک رهبر یا مؤسس) است که پس از عضوگیری میان کاربران در کانال، به نشر و توزیع اطلاعات خاص و مشخصی می‌پردازد که بر اساس مرام مشخصی از پیش تعیین‌شده است.

بنا بر این نوشتار، ما پیشنهاد می‌کنیم که کاربران با آگاهی از کارکردها و تعاریف هر کدام از امکانات موجود در برنامه­ی تلگرام، به ساخت یا پیوستن به کانال و یا تشکیل یا عضو شدن در گروه اقدام کنند.

نکته: این نوشتار خلاصه ای از یک پژوهش در حال انجام است که بزودی به صورت مقاله چاپ خواهد شد.